Pro 14 | WSK | STEP | Imet ikia ningo ago, mu noko kawam naung ningi ko kuari se ko kuriang ninguru nunga sinar taso. Bare imet ikia ningo nukote mena, mu nu kota ko ikia memek umutang te kuari se kuriang nunga bagara maguwuso.

Proverbs 14

Ikia nunguning mu ninguru ka sangukko

1 Imet ikia ningo ago, mu noko kawam naung ningi ko kuari se ko kuriang ninguru nunga sinar taso.
Bare imet ikia ningo nukote mena, mu nu kota ko ikia memek umutang te kuari se kuriang nunga bagara maguwuso.
2 Kariimet nunga bagara aolak diram, mu nuna KARI BIYA ko kuring bowa ningi bagasan.
Bare kariimet kawel kilek karo tusan,
mu nuna ikisan KARI BIYA mu mel yam ko balsan.
3 Kari munak kualala kualala munakoso namoso taiso, mu kota ko munak mu punga geraguk ale bu iwita nu lilumurukko.
Bare kariimet ikia ningo ago, mu nononga ikia umutang nunga sangarso se yawarakala bagasan.
4 Ni kimik bulmakau ali paguk se na daro te agupko mena agi mu, nika kawam te na inang mena.
Bare ni ka bulmakau ago, mu nika kawam te na inang suen biya anirukko.
5 Kari den nunguning bala ko kari, mu nu den ariga kuwim te den nunguning la balso.
Bare nu kawel kari agi mu, noko den suen la mu diram mena, kawel la. ^{▼▼Pro 14:5 Den nunguning se den kawel bala: Pro 5:5,25; 12:17,19; 17:7; 19:5,9.}

6 Nunumi patowara ko kari ikia ningo tamonko ago kaemon, bare me tamonko.
Bare kariimet nunga ikia ningo nuam, mu nuna ikia tamonko me ura kowar tasan, am tairatela tasan.
7 Ni kariimet ikia ningo nongote mena mu nungumik duap te me bagerko.
Mu nuguring te ikia ningo nuam ko den aratuk se me ikiko.
8 Kariimet ikia ningo nuam nongote aniso, mu nononga aolak ko ninguru sinar tasan.
Bare kariimet ikia ningo nongote mena, mu nuna nongota nunumi kulursan.
9 Kariimet ikia ningo nongote mena, mu kilek memek betesan mu ko ikia me tasan.
Bare kariimet ikia ningo ago, mu saki arungu nongomang suwanta lila te bagomonko mu ko munan ko sail tagisan.

10 Kari bo aguwaya ikiso ale noman ninguru la batagawoso,
aking aguwaya ikiso ale ninguru amilmilawoso, mu noko kota la ko ikiwoso.
Se saki alo ilak nonoman batagoso, se aking saki alo ilak amilmilasan,
bare nuna ko duap ninguru me ko ikisan, mu nu kota ninguru ko ikiwoso. ^{▼▼Pro 14:10 Nangamang ikuwura, naneman bataga, se amilmil: Pro 12:25; 13:12,19; 14:10,13; 15:13,30; 17:22; 18:14; 25:20; 27:9.}
11 Kari diram ko kawam mu am sanamiwurukko.
Bare kari memek ko kawam mu dagulok ale parasurukko.
12 Kariimet sang ikisan nuna munan lage karo tusan mu diram la ma balsan.
Bare mena. Nuna karosan nama eng memek arigisan ale kua namasan.
13 Gusira amilmil ko munan am betenakko,
bare naneman bataga ko munan mu tom sang am aniso.
Se amilmil gusira niara mu menaruk,
bare mu nangamang bataga mu aking am nangate anirukko.
14 Kariimet memek mu nunga betera kaora memek mu ko nunguning la tamonko.
Se kariimet ningo mu betelatala nunga betera kaora ningo mu la ko nunguning tamonko.

15 Kariimet nunga ikia tukunangta, mu nuna den suen biya am ko nongomang ningi nunguning aso.
Bare kariimet ikia ago, mu nuna nunga bagara aolak ko ninguru sinar tasan.
16 Kariimet ikia sinar ago, mu nuna munan memek ko ninguru nguangasan ale nubiring tusan.
Bare kariimet ikia sinar mena, mu nuna anapeya betemonko mu ninguru me ko ikia tasan, mu am tairatela betesan.
17 Kariimet nunga nongomang magara tairate, mu ngualara ko kilek memek tairatela betesan.
Se aking kariimet saki nunga kawel mu yumura te la,
bare kariimet nunga iki gilingisan mu me nunga kua gilingisan. ^{▼▼Pro 14:17 Bala bo mu iwita: “Bare kari ikia ningo nuam ago, mu nongomang tairatela me magoso.”}

18 Kariimet nunga ikia tukunangta, mu nunga kilek ngualara mu ko koma diram tasan.
Bare kariimet ikia ningo nuam ago, mu ko koma nuna ikia ningo nuam biya tala tasan.
19 Kariimet kilek memek bita lagasan mu
maingte kariimet munan diram betesan mu nunga nobowa ningi karangomon taimon ale nubugura kulukurmonko.
20 Kariimet nunup mena, nungumik mel mena, mu kariimet sang nungarkasan mu me nunga ikia iwita nungarki patesan.
Nunga singsang nunguning tala am uwutata nungumik te betesan.
Bare kariimet nunup ago, nungumik mel suen biya ago,
mu kariimet suen la nunga sikisaki ko iwita nunga balsan ale nunga kuesan!
21 Bare ni amilmilerko kuar,
mu ni kariimet nunup mena, nungumik mel mena, mu ninguru nunga kuar ale nunga sangaruko.
E kari ko bo me ko kueso ale ari pateso, mu nu kilek memek beteso.
22 Ni kilek memek bitarko ikia to lager,
mu ni lage ningo supurem ale lage memek karosam.
Bare ni pempem kilek ningo bitarko ikia to lager,
mu kariimet nongomang kisimon ale tom suen biya te kerak bagomonko.

23 Ni ura kowar ilup, mu ni ko koma yawara toko.
Bare ni yam dagi munaka lager, mu ni kimik mel mena bagerko.
24 Kariimet ikia nunguning nongote ago, mu koma mel yawara yawara gisan.
Bare kariimet ikia nunguning nongote mena, mu nunga ngualara kilek mu eng am butata aniso.
25 Kari den ariga ko tom te den nunguning la balso,
mu nu saki alo nunga sangarso se memek me arigisan.
Bare kari den kawel balso,
mu nu saki alo me nunga sangarso, am memek te nunga beteso.

26 Kariimet KARI BIYA kuring bowa ningi bagasan, mu KARI BIYA nunga sinar taso,
se nuna mel bo ko me nguangasan, yawarakala bagasan.
Uwutatala nononga kuriang agotala mel bo ko me nguangasan, yawarakala bagasan tala.
27 Ni marak to ale te yawarakala bagerko kuar, mu ni KARI BIYA ko nguanga kuruwa se bowa ningi bagerko./ ni KARI BIYA kuring bowa ningi bagerko.
Umutang te ni munan memek dagarok iwita te nama kuera ko mu ilu kierko.

28 Ali sor bo ko supuling noko kariimet suen biya nunguningkiri, mu nu nup biya ago bagoso.
Bare nu kariimet mena nunguning, mu nu nup mena, se sokel mena tala.
29 Ni tairatela gemang magurukko kari ni mena, umutang mu ni ikia ningo ago.
Bare ni tairatela gemang magara ko kari, mu ni ngualara kilek betesam.
30 Nanga ikia nanga nangamang lila yawara karogo,
mu nangimik guang kuera ikes mena, yawarakala.
Bare nangamang motam barasa se nangamang motam ikuwura mu nangimik guang se nangimik sokel kuera yaman tuso iwitata.
31 Kaem kariimet suen la nunga nungam.
Se awiriya kariimet nunup mena nungumik mel mena nungarki pateso ale nunga bita maguwuso, mu nu Kaem ari pateso tala.
Bare awiriya nu kariimet kituwura guat nunga kueso ale nunga sangarso, mu nu Kaem ko kueso ale nup biya tuso. ^{▼▼Pro 14:31 Kariimet nungumik mel mena nunga saonga: Pro 11:24-26; 14:20-21, 31; 19:17; 22:9; 28:27.}
32 Ikup memek aratoso, mu kariimet nunga bagara ikia memek mu ko ikup arigisan ale maga namasan.
Bare kariimet nunga bagara ningo diram mu kuemon agi wore, nunga kuwim ningo nuam mu KARI BIYA kote aniso.

33 Ikia nunguning mu kariimet ikia ningo ago mu nongote pempem aniso.
Bare nu kariimet ikia memek alo mu nongote me aniso. ^{▼▼Pro 14:33 Bala bo mu iwita: “Ale nu kariimet ikia ningo nongote mena mu agotala nunga manaruwoso se iki gilingisan tala.”}
34 Kariimet munan diram la karo tusan, mu nunga wonong sor nup yawara tusan.
Bare kariimet kilek memek bita lagasan, mu nunga wonong sor nup memek tusan.
35 Ali sor ko supuling / King ko ura kari ura yawarakala taso, mu nu ko ura kari mu ko ninguru amilmiloso.
Bare noko ura kari ura ninguru me beteso, mu king dolara tauk ale ko ura kari mu ko ninguru gomang magurukko.